W 2024 r. obchodziliśmy 20. rocznicę pełnego członkostwa Polski w Radzie
Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (CCBE). Polską delegację do CCBE tworzą Krajowa Izba Radców Prawnych oraz Naczelna Rada Adwokacka. Oba samorządy przewodniczą delegacji rotacyjnie, współdziałając i uzgadniając stanowisko Polski.
Stała Delegacja do TSUE, SUE i Sądu EFTA
Na lutowym posiedzeniu podsumowano wizytę członków komitetu w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej i spotkanie z sędziami obu unijnych sądów. Przypomniano, że uwagi na piśmie/pisemne stanowiska stron, przedstawiane w ramach postępowania prejudycjalnego, są publikowane na stronie internetowej trybunału po zakończeniu postępowania przed TSUE lub SUE, chyba że pełnomocnik strony sprzeciwi się takiej publikacji.
W związku z tym adwokaci i radcowie prawni powinni starać się przygotowywać pisemne stanowiska w taki sposób, by nie zawierały one informacji poufnych lub tajemnicy przedsiębiorstwa, które reprezentują. Zwrócono także uwagę na anonimizację danych osobowych osób fizycznych w wyrokach TSUE i SUE oraz praktykę niektórych sądów krajowych w zakresie anonimizacji danych osób prawnych. Prezes trybunału zaznaczył, że zgłoszony początkowo przez pełnomocnika sprzeciw co do publikacji uwag na piśmie może być uchylony (w porozumieniu z klientem) także po zakończeniu postępowania krajowego, gdy zawarte w pisemnym stanowisku dane staną się mniej wrażliwe.
Członkowie komitetu z zadowoleniem przyjęli informację o wydłużeniu do jednego miesiąca okresu, w którym można zapoznać się z nagraniami z rozpraw przed TSUE w najważniejszych sprawach, dostępnymi na stronie internetowej trybunału.
Grupa robocza ds. przestrzegania praworządności (RoL)
Jak co roku grupa robocza przygotowała wkład CCBE do raportu Komisji Europejskiej na temat praworządności
w 27 państwach członkowskich i czterech państwach bałkańskich aspirujących do Unii. W przypadku Polski odpowiedzi zostały udzielone przy wsparciu OBSiL. Poza przygotowaniem pisemnej informacji przedstawiciele KIRP wzięli udział w dialogu z Komisją, który odbył się 27 marca.
Komitet ds. przyszłości zawodów prawniczych i usług prawnych
Z inicjatywy izby francuskiej przeprowadzono ankietę na temat dodatkowych zajęć zawodowych, które mogą być podejmowane przez radców prawnych i adwokatów w państwach członkowskich. Na tle innych krajów radcowie prawni cieszą się możliwością wyboru szerokiej gamy zajęć, pod warunkiem że nie uchybiają one godności zawodu, nie ograniczają niezależności radcy prawnego, nie stwarzają zagrożenia dla tajemnicy zawodowej lub nie powodują wystąpienia konfliktu interesów.
Komitet ds. Migracji
Przedmiotem ostatniego posiedzenia komitetu w styczniu 2025 r. było omówienie stanu wdrożenia nowego paktu o migracji i azylu oraz propozycji dyrektywy dotyczącej powrotów i dyrektywy antyprzemytniczej. Zwrócono uwagę na możliwość istotnego wpływu proaktywnego udziału samorządów prawniczych w procesie implementacji oraz przygotowany został draft korespondencji, który może być wykorzystany w kontaktach z właściwymi ministerstwami. W związku z zapowiedzią Komisji Europejskiej przedstawienia nowej propozycji dyrektywy dotyczącej powrotów do marca 2025 r.
CCBE planuje aktualizację swojego stanowiska po publikacji dokumentu oraz analizuje argumenty przeciwko koncepcji „ośrodków powrotowych”. Zaproponowano przeprowadzenie ankiety, która będzie miała na celu zebranie danych na temat alternatyw dla detencji migrantów.
Rada UE przyjęła w grudniu 2024 r. swoje stanowisko negocjacyjne w sprawie nowej dyrektywy antyprzemytniczej, a Parlament Europejski rozpoczyna prace nad własnym stanowiskiem. W związku z tym Komitet ds. Migracji zamierza skupić się na działaniach doradczych w Parlamencie.
Z kolei Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy (PACE) pracuje nad raportem dotyczącym wyzwań i potrzeb podmiotów publicznych i prywatnych w zarządzaniu migracją. Sprawozdawczyni, Sandra Zampa (Włochy), wyraziła chęć spotkania z CCBE. Mając to na uwadze, zaplanowana została wideokonferencja, podczas której przedstawiciele izb prawniczych omówią trudności prawników w dostępie do ośrodków detencyjnych oraz problem braku pomocy prawnej dla migrantów.
Komitet PECO
Na posiedzeniach Komitetu PECO omawiane są sprawy wnoszone do CCBE przez adwokatury krajów mających status obserwatora w CCBE lub status członka stowarzyszonego. Na lutowym posiedzeniu omawiane były zagadnienia dotyczące m.in. następujących krajów:
n Gruzja – gruzińska adwokatura wystąpiła z wnioskiem o przekształcenie jej statusu z członka obserwatora na członka stowarzyszonego CCBE. Przedstawiciele adwokatów Gruzji złożyli obszerne sprawozdanie z działań ich samorządu w ostatnich latach, wsparte graficzną prezentacją. Podkreślono, że samorząd bardzo dba o rzeczywistą niezależność swoich członków i stowarzyszenia, które jest organizacją w pełni samofinansującą się. Za duży sukces został uznany ubiegłoroczny wyrok Trybunału Konstytucyjnego Gruzji, który potwierdził, że istnienie w kraju jednego stowarzyszenia adwokatów, z obowiązkową przynależnością, nie narusza zasad konstytucyjnych. Obowiązkowa przynależność, a w ślad za tym przestrzeganie zasad etyki, niezależności, poddanie odpowiedzialności dyscyplinarnej i obowiązkowemu, systematycznemu szkoleniu, a także ubezpieczeniu zawodowej odpowiedzialności cywilnej, jest w interesie obywateli, którzy korzystając z pomocy prawnej adwokatów, mogą być pewni, że mają do czynienia z osobą o najwyższych kwalifikacjach moralnych i merytorycznych. Komitet zarekomendował Komitetowi Stałemu zmianę statusu Gruzji z członka obserwatora na członka stowarzyszonego.
n Bośnia i Hercegowina – samorząd tego kraju wystąpił do CCBE z prośbą o wsparcie ich starań o podwyższenie stawek dla adwokatów świadczących pomoc prawną z urzędu oraz przyspieszenie wypłat przez Skarb Państwa (tych dwóch kwestii dotyczyły protesty prawników z Bośni i Hercegowiny oraz Republiki Serbskiej), a także odstąpienie od wyciągania konsekwencji prawnych w stosunku do osób protestujących. Po dyskusji komitet postanowił zarekomendować Prezydencji wystosowanie odpowiedniego listu interwencyjnego do władz Bośni i Hercegowiny, wskazując na znaczącą rolę prawników w ochronie systemu sprawiedliwości w każdym kraju, a także na fakt, że stawki wynagrodzeń prawników nie były tam zmieniane od 2005 r.
n Armenia – samorząd adwokacki tego kraju wniósł do CCBE prośbę o interwencję w sprawie wprowadzenia w ich kraju podatku VAT od czynności pro bono oraz kilkukrotnego podwyższenia podatku dochodowego, podczas gdy podatek dochodowy dla małych przedsiębiorców wynosi 0% (wielu prawników prowadzi obsługę prawną w jednoosobowych kancelariach, lecz nie kwalifikują się one do tego statusu). VAT od czynności pro bono płacony jest na podstawie kwoty ustalanej przez władze skarbowe, która to kwota miałaby odpowiadać wartości usługi prawnej świadczonej pro bono. Przedstawiciele Armenii podkreślali, że nieodpłatna pomoc prawna finansowana przez Skarb Państwa jest bardzo ograniczona. W tej sytuacji wyeliminowanie pomocy prawnej pro bono doprowadzi do znacznego ograniczenia możliwości korzystania z pomocy prawnej przez obywateli.
n Ukraina – od początku agresji Rosji na każdym posiedzeniu Komitetu PECO omawiane są zagadnienia dotyczące sytuacji ukraińskich adwokatów i ich wsparcia przez europejską społeczność prawniczą. Od roku powstają raporty organizacji pozarządowych, a także Rady Europy i Komisji Europejskiej na temat konieczności wprowadzenia zmian w samorządzie prawniczym. Wskazuje się na konieczność powstania jednego samorządu, ponieważ istnienie kilku organizacji prawniczych powoduje chaos i nie daje gwarancji obywatelom co do obsługi prawnej na właściwym poziomie. W raportach sugerowane jest też wprowadzenie zmian w UNBA, które zapewnią oczekiwany poziom demokracji w ramach samorządu oraz stałego kontrolowania przestrzegania zasad etyki przez adwokatów. Podkreśla się konieczność przeprowadzenia wyboru nowych władz, albowiem kadencja obecnych już się zakończyła. Od kilku miesięcy badana jest możliwość przeprowadzenia wyborów online, jednakże ta opcja jest kwestionowana przez UNBA ze względu na to, że systemy internetowe są permanentnie uszkadzane i zachodzi poważna obawa, że wynik takich wyborów mógłby nie oddać intencji głosujących.
Komitet Stały CCBE w Wiedniu
Na ostatnim posiedzeniu, 27 lutego, Komitet Stały przyjął m.in. nowe wytyczne CCBE w sprawie używania usług w chmurze przez samorządy prawnicze i prawników (The CCBE guidelines on the use of cloud computing by lawyers), z którymi można zapoznać się pod adresem: https://www.ccbe.eu/fileadmin/speciality_distribution/public/documents/IT_LAW/ITL_Guides_recommendations/EN_ITL_20250227__CCBE-guidelines-on-the-use-of-cloud-computing-by-lawyers.pdf.
Przemysław Kamil Rosiak
przewodniczący polskiej delegacji do CCBE
Artykuł powstał we współpracy z radcami prawnymi: Marią Ślązak, Marią Dymitruk, Jakubem Ławniczakiem oraz Bartoszem Wołodkiewiczem.
