Pod pretekstem zwalczania oszustw podatkowych nałożone zostały na podatników obowiązki związane z dokonywaniem zapłaty wynagrodzenia na odpowiednie rachunki bankowe podane w rejestrze Ministra Finansów ? na tzw. białej liście. Radcowie prawni powinni sprawdzić, czy ich dane znajdujące się w rejestrze są prawidłowe, by nie narażać klientów na potencjalne sankcje podatkowe. Jednocześnie, gdy dokonujemy zapłaty na rzecz kontrahenta, musimy upewnić się, czy wpłacamy pieniądze na konto podane w wykazie. Baza podatników VAT już działa, ale obowiązek zapłaty na wskazany w niej rachunek wejdzie w życie od 1 stycznia 2020 r.
Sankcją za wpłatę wynagrodzenia na inny niż dostępny w bazie danych rachunek bankowy jest brak możliwości rozliczenia kosztów uzyskania przychodów z tytułu takiej zapłaty oraz odpowiedzialność solidarna klienta z wystawcą faktury za niezapłacony VAT.
Trochę historii
13 stycznia 2018 r. weszła w życie ustawa z 24 listopada 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu sektora finansowego do wyłudzeń skarbowych[1], tzw. ustawa STIR. Ustawą tą wprowadzono również zmiany do ustawy o VAT polegające m.in. na dodaniu art. 96b, który to przepis stanowił podstawę prawną dla Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) do prowadzenia ? w postaci elektronicznej ? wykazów podmiotów niezarejestrowanych oraz wykreślonych z rejestru VAT i przywróconych do niego. Ich publikacja na stronie Biuletynu Informacji Publicznej Ministerstwa Finansów umożliwiała wyszukanie informacji i danych podmiotów niezarejestrowanych, wykreślonych z rejestru VAT lub przywróconych do niego, co miało ułatwić uczciwym podatnikom ocenę i weryfikację rzetelności aktualnych i potencjalnych kontrahentów. Podatnicy bowiem mogą zachować prawo do odliczenia VAT pod warunkiem wykazania należytej staranności w doborze kontrahentów.
Od 1 stycznia 2017 r. zgodnie z art. 19 ustawy z 6 marca 2018 r. ? Prawo przedsiębiorców[2] przedsiębiorca w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą ma obowiązek dokonywać płatności uwarunkowanych działalnością gospodarczą za pośrednictwem rachunku płatniczego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy:
- stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca oraz
- jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza 15 tys. zł lub równowartość tej kwoty, przy czym transakcje w walutach obcych przelicza się na złote według średniego kursu walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień dokonania transakcji.
- Powyższy przepis jest odpowiednikiem art. 22 ustawy z 26 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej[3], która została zastąpiona przez ustawę z 6 marca 2018 r. ? Prawo przedsiębiorców.
- Funkcjonowanie dwóch rejestrów okazało się jednak rozwiązaniem nieidealnym. Z tego powodu ustawą z 4 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw[4] wprowadzono kolejne zmiany, łącząc dwa rejestry VAT w jeden wykaz, który został rozszerzony o podmioty zarejestrowane jako podatnicy VAT, czyli o dane dotyczące statusu podatników VAT czynnych i zwolnionych z VAT.
W efekcie 1 września 2019 r. utworzona została jedna baza zawierająca wszystkie informacje o statusie podatników VAT. Nowy, wspólny rejestr został potocznie nazwany ?białą listą?. Informacje zamieszczone w wykazie można wyszukiwać według numeru NIP lub fragmentu nazwy (nazwiska) wyszukiwanego podmiotu. Baza jest aktualizowana na bieżąco, tj. w każdy dzień roboczy, raz na dobę. W rejestrze podawane są informacje o rachunkach bankowych wskazywanych przy zakładaniu działalności/spółki lub później aktualizowanych przez zgłoszenia NIP. Jeśli dane dotyczące danego podatnika nie są poprawne, podatnik może wystąpić do Szefa KAS z wnioskiem o ich usunięcie lub sprostowanie. Należy podkreślić, że biała lista nie zawiera rachunków prywatnych, tj. ROR-ów, a także rachunków zagranicznych. Wykaz został uruchomiony 1 września 2019 r.
REJESTR PODATNIKÓW
Lista zawiera:
nazwę firmy lub imię i nazwisko przedsiębiorcy;
numer, za pomocą którego podmiot został zidentyfikowany na potrzeby podatku, jeżeli taki numer został przyznany;
status podmiotu:
w odniesieniu do którego nie dokonano rejestracji albo który wykreślono z rejestru jako podatnika VAT,
zarejestrowanego jako ?podatnik VAT czynny? albo ?podatnik VAT zwolniony?, w tym podmiotu, którego rejestracja została przywrócona;
numer identyfikacyjny REGON, o ile został nadany;
numer PESEL, o ile podmiot posiada;
numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, o ile został nadany;
adres siedziby ? w przypadku podmiotu niebędącego osobą fizyczną;
adres stałego miejsca prowadzenia działalności albo adres miejsca zamieszkania w przypadku nieposiadania stałego miejsca prowadzenia działalności ? w odniesieniu do osoby fizycznej;
imiona i nazwiska osób wchodzących w skład organu uprawnionego do reprezentowania podmiotu oraz ich numery identyfikacji podatkowej lub numery PESEL;
imiona i nazwiska prokurentów oraz ich numery identyfikacji podatkowej lub numery PESEL;
imię i nazwisko lub firmę (nazwę) wspólnika oraz jego numer identyfikacji podatkowej lub numer PESEL;
daty rejestracji, odmowy rejestracji albo wykreślenia z rejestru oraz przywrócenia zarejestrowania jako podatnika VAT;
podstawę prawną odpowiednio: odmowy rejestracji, wykreślenia z rejestru oraz przywrócenia zarejestrowania jako podatnika VAT;
numery rachunków bankowych lub rachunków w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której dana firma jest członkiem, otwartych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą ? wskazanych w zgłoszeniu identyfikacyjnym lub zgłoszeniu aktualizacyjnym.
Sankcje
Od 1 stycznia 2020 r. w przypadku określonych transakcji zapłata na inny rachunek niż wskazany w rejestrze VAT może skutkować:
brakiem możliwości rozliczenia kosztów uzyskania przychodów z tytułu takiej zapłaty;
odpowiedzialnością solidarną z wystawcą faktury za niezapłacony VAT z faktury opłaconej na inny rachunek. Jest to odpowiedzialność jako osoby trzeciej na zasadach ordynacji podatkowej ? za zaległości podatkowe w podatku od towarów i usług odpowiadające kwocie VAT z faktury ?wadliwie? opłaconej.
Powyższe sankcje dotyczą transakcji:
- których drugą stroną jest przedsiębiorca zarejestrowany jako podatnik VAT czynny (obecność podmiotu w wykazie w charakterze podatnika VAT zwolnionego nie łączy się z sankcjami);
- których wartość przekracza 15 tys. zł brutto.
Brak możliwości zaliczenia wydatku jako kosztu uwzględnienia przychodu wynika z art. 15d ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych[5] oraz art. 22p ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych[6].
Zgodnie z powyższymi przepisami podatnicy prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą nie zaliczają do kosztów uzyskania przychodów kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca transakcji określonej w art. 19 ustawy z 6 marca 2018 r. ? Prawo przedsiębiorców:
1) została dokonana bez pośrednictwa rachunku płatniczego
lub
2) została dokonana przelewem na rachunek inny niż zawarty na dzień zlecenia przelewu w wykazie podmiotów, o którym mowa w art. 96b ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług ? w przypadku dostawy towarów lub świadczenia usług, potwierdzonych fakturą, dokonanych przez dostawcę towarów lub usługodawcę zarejestrowanego na potrzeby podatku od towarów i usług jako podatnik VAT czynny.
Jeśli podatnik już rozliczył koszty, a później nie dokonał wpłaty na rachunek bankowy wskazany na białej liście, będzie je zobowiązany skorygować z chwilą dokonania ?wadliwej? zapłaty w miesiącu, w którym odpowiednio została dokonana płatność bez pośrednictwa rachunku płatniczego, został zlecony przelew albo została dokonana płatność. Warto podkreślić, że w sytuacji, w której kontrahent zrealizuje płatność w kilku transzach i jedna z nich będzie wpłacona na rachunek zamieszczony w wykazie, a pozostałe płatności na rachunki inne niż zamieszczone w wykazie, to tylko w zakresie tych pozostałych płatności kontrahent nie będzie mógł zaliczyć tych kwot do kosztów uzyskania przychodów.
Dla weryfikacji, czy rachunek kontrahenta znajduje się w wykazie, decydujący będzie dzień zlecenia przelewu bankowi lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, a nie dzień obciążenia rachunku nabywcy lub uznania rachunku sprzedawcy.
Jednocześnie obowiązek wpłaty na rachunek bankowy dotyczy tylko płatności w formie pieniężnej. W przypadku regulowania zobowiązań w formie innej niż zapłata na rachunek bankowy (kompensaty, potrącenia, płatności kartą kredytową lub płatniczą) sankcje nie mają zastosowania.
Zawiadomienie
Czy to oznacza, że podatnik nie ma możliwości dokonania płatności na inny niż wskazany w rejestrze rachunek bankowy? Ma, ponieważ ustawodawca przewidział procedurę będącą ostatnią deską ratunku w przypadku dokonania płatności na inny rachunek bankowy niż wskazany w rejestrze, dzięki której podatnik zachowa prawo do zaliczenia wydatku w koszty uzyskania przychodów oraz uwolni się od ryzyka odpowiedzialności solidarnej.
Sankcje, o których mowa w art. 22p ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o PIT oraz w art. 15d ust. 1 pkt 2 i ust. 2 ustawy o CIT, w postaci wyłączenia z kosztów lub zwiększenia przychodów, zgodnie z projektowanym ust. 4 w art. 22p ustawy o PIT oraz ust. 4 w art. 15d ustawy o CIT nie będą stosowane w przypadku, gdy podatnik dokonujący płatności dokonał zapłaty należności na rachunek inny niż zawarty w wykazie i złożył zawiadomienie o zapłacie należności na ten rachunek do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury, w terminie trzech dni od dnia zlecenia przelewu.
Zawiadomienie powinno zawierać:
1) numer identyfikacyjny, firmę (nazwę) oraz adres siedziby albo ? w przypadku podatnika będącego osobą fizyczną ? imię i nazwisko oraz adres stałego miejsca prowadzenia działalności, a w przypadku nieposiadania stałego miejsca prowadzenia działalności adres miejsca zamieszkania podatnika dokonującego zapłaty należności;
2) dane wystawcy faktury wskazane na fakturze (numer identyfikacyjny, nazwę albo imię i nazwisko oraz adres);
3) numer rachunku, na który dokonano zapłaty należności;
4) wysokość należności zapłaconej przelewem na rachunek, o którym mowa w pkt 3, i dzień zlecenia przelewu na ten rachunek.
Wzór zawiadomienia zostanie określony rozporządzeniem Ministra Finansów. Jeśli termin trzydniowy kończyłby się w sobotę, niedzielę lub święto ustawowo wolne od pracy ? wówczas termin przypada w pierwszy dzień roboczy ?po?. Zawiadomienie powinno być złożone do urzędu skarbowego właściwego dla wystawcy faktury.
Jeśli podatnik złoży zawiadomienie do niewłaściwego urzędu, wówczas ? w mojej ocenie ? powinien być stosowany tryb z art. 170 § 1 i 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. ? Ordynacja podatkowa[7] polegający na tym, że jeśli organ podatkowy, do którego podanie wniesiono, jest niewłaściwy w sprawie, powinien niezwłocznie przekazać je organowi właściwemu, zawiadamiając o tym wnoszącego podanie. Podanie wniesione do organu niewłaściwego, przed upływem terminu określonego przepisami prawa, uważa się za wniesione z zachowaniem terminu.?
[1] Dz.U. poz. 2491.
[2] Dz.U. poz. 646, z późn. zm.
[3] Dz.U. z 2015 r., poz. 584, z późn. zm.
[4] Dz.U. z 2019 r., poz. 1520.
[5] Dz.U. z 2019 r., poz. 865.
[6] Dz.U. z 2019 r., poz. 1387.
[7] Dz.U. z 2019 r., poz. 900.
