Egzaminy na korporacyjne aplikacje prawnicze – radcowską, adwokacką i notarialną organizowane są przez Ministra Sprawiedliwości od 2006 r. Od 2008 r. Minister Sprawiedliwości przeprowadza także egzamin na aplikację komorniczą. W tym okresie do egzaminów przystąpiło łącznie 154 450 osób. Średnia zdawalność wyniosła przez wszystkie lata 46,6%, co oznacza, że na aplikacje dostały się 72 tys. osób.
Od 2008 r. w Ministerstwie Sprawiedliwości sporządzana jest szczegółowa analiza wyników oraz profilu kandydatów na aplikacje. Wyniki co roku prezentowane są na konferencji Ministra Sprawiedliwości z dziekanami wydziałów prawa oraz z władzami samorządów prawniczych. W tegorocznej konferencji, która odbyła się 27 lutego, wziął udział Prezes Krajowej Rady Radców Prawnych Włodzimierz Chróścik. Wnioski są przedmiotem dyskusji przedstawicieli tych środowisk. Ministerstwo Sprawiedliwości wskazuje, że wyniki egzaminów absolwentów uczelni prawniczych to cenne źródło informacji pozwalające ocenić jakość przygotowania do tych egzaminów przez uczelnie.
– Tegoroczne spotkanie oceniam jako interesujące i bardzo konstruktywne. Przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości zaprezentowali szczegółowe dane, które dają pole do dyskusji wszystkim zainteresowanym stronom nad tym, jak wyglądał egzamin w tym roku i jakie obserwujemy tendencje w ostatnich kilkunastu latach. Ważne, abyśmy zawsze myśleli o kształceniu profesjonalnych pełnomocników w perspektywie całego procesu. Troska o każdy etap edukacji i rozwoju prawników – studia prawnicze, aplikacja, doskonalenie zawodowe – jest w interesie nas wszystkich, a przede wszystkim w interesie obywateli, których prawa i zobowiązania zabezpieczamy. Ze swojej strony cieszę się, że w 2022 r.
absolwenci najczęściej wybierali aplikację radcowską – powiedział po konferencji Prezes Krajowej Rady Radców Prawnych Włodzimierz Chróścik.
Jeśli aplikacja – to radcowska
Zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości ukończenie aplikacji i zdanie państwowego egzaminu zawodowego jest najczęściej wybieraną drogą uzyskania uprawnień do wykonywania zawodów adwokata, radcy prawnego, notariusza czy komornika sądowego.
W 2022 r. do egzaminów wstępnych na aplikacje adwokacką, radcowską, notarialną i komorniczą przystąpiło łącznie 5806 osób z 51 polskich uczelni (23 publicznych i 28 niepublicznych) oraz 8 uczelni zagranicznych. Egzaminy zdało 2550 osób, czyli 44% kandydatów. Spośród 6082 absolwentów wydziałów prawa, którzy ukończyli studia w 2022 r., do tych egzaminów przystąpiło 2686 osób, czyli ok. 40%. Egzaminy, które odbyły się 24 września 2022 r., przeprowadziło 55 komisji egzaminacyjnych powołanych przy Ministrze Sprawiedliwości.
Należy przy tym zauważyć, że absolwenci uczelni wyższych najczęściej wybierali aplikację radcowską. Do egzaminu wstępnego na aplikację radcowską przystąpiło 2791 osób, zdały 1152 osoby, co stanowi 41,3%. W roku 2021 zdawalność wyniosła 59%.
Dla porównania do egzaminów na aplikację adwokacką przystąpiły 2173 osoby, a zdało je 911 osób, co stanowi 41,9% przystępujących. Tymczasem w roku 2021 zdawalność wyniosła 59,8%. Do egzaminu wstępnego na aplikację notarialną przystąpiły 682 osoby, zdało go 389 osób, co stanowi 57%. W roku 2021 zdawalność wyniosła 60,7%. Do egzaminu wstępnego na aplikację komorniczą przystąpiło natomiast 160 osób, zdało go 98 osób, co stanowi 61,3%. W roku 2021 zdawalność wyniosła 64,2%.
Najistotniejszym wnioskiem dla samorządu wynikającym z konferencji jest fakt, iż pomimo utrzymującego się od kilku lat spadku ogólnej liczby kandydatów zdających na wszystkie rodzaje aplikacji proporcje pomiędzy chętnymi na poszczególne rodzaje aplikacji, tj. radcowską a pozostałymi, pozostają niezmienne. Na aplikację radcowską zdaje najwięcej kandydatów i największa ich liczba podejmuje na niej szkolenie.
Kandydaci z zagranicznych uczelni
Uczelnie zagraniczne, których absolwenci przystąpili do egzaminów wstępnych na aplikacje prawnicze (z każdej przystąpiło po jednym absolwencie):
- Homelski Państwowy Uniwersytet im. F. Skaryny (Białoruś),
- Uniwersytet w Amsterdamie (Holandia) Maastricht University (Holandia),
- Doniecki Państwowy Uniwersytet Zarządzania (Ukraina),
- Lwowski Narodowy Uniwersytet im. Iwana Franki (Ukraina),
- Narodowa Akademia Zarządzania w Kijowie (Ukraina),
- Federalna Państwowa Budżetowa Instytucja Oświatowa Wyższego Kształcenia Zawodowego „Rosyjska Akademia Praworządności” (Rosja),
- Rosyjski Państwowy Uniwersytet im. Immanuela Kanta (Rosja).
Mniejsze zainteresowanie aplikacjami?
Analiza przedstawianych przez MS danych tylko z ostatnich dziesięciu lat pokazuje, że liczba przystępujących do nich osób z roku na rok jest jednak coraz niższa. W 2012 r. nieco ponad 10 tys. kandydatów starało się o dostanie na aplikację radcowską lub adwokacką. W ostatnim roku było to niecałe 6 tys. – Nie oznacza to jednocześnie zmniejszenia zainteresowania aplikacjami – wskazują przedstawiciele samorządu radców prawnych. Częściowo wynika to ze spadającej liczby absolwentów prawa. O ile przed dekadą było ich 8 tys., o tyle w ubiegłym roku już 6,6 tys. Zauważono ponadto, że jeszcze kilka lat temu dużo więcej osób zdawało na aplikacje po kilka razy, co wpływało na liczbę zdających. Teraz do egzaminu przystępują głównie absolwenci tego i poprzedniego rocznika. A że jest ich znacznie mniej niż kilka lat temu, mniej osób podchodzi do egzaminu.
Pojawiają się jednak głosy, że nasycenie rynku prawniczego często powoduje także odwrót chętnych wybierających tę ścieżkę kariery. Specjaliści wskazują ponadto, że na ewentualny spadek zainteresowania zawodami adwokata i radcy prawnego – a tym samym aplikacjami – może wpływać wiele czynników, takich jak konkurencja czy demografia.
Przewaga kobiet
Dane MS potwierdzają utrzymującą się tendencję wyraźnej przewagi kobiet wśród zdających egzaminy wstępne na aplikacje prawnicze. Spośród ponad 2,5 tys. osób, które zdały te egzaminy, 62,5% stanowiły kobiety.
Spośród przystępujących do egzaminów osób (łącznie 5806) było 3697 kobiet (63,7% zdających) oraz 2109 mężczyzn (36,3% zdających). Wyniki pozytywne uzyskały 1593 kobiety i 957 mężczyzn (62,5% do 37,5%). Oznacza to jednak, że zdawalność w grupie mężczyzn, która wyniosła 45,4%, była minimalnie wyższa od zdawalności wśród kobiet – 43,1%.
Największą przewagę kobiet nad mężczyznami odnotowano w przypadku aplikacji notarialnej, gdzie 75,2% przystępujących do egzaminu stanowiły kobiety (513 kobiet wobec 169 mężczyzn). Wynik pozytywny uzyskało w tym przypadku 279 kobiet i 110 mężczyzn (71,7% do 28,3%). W przypadkach pozostałych aplikacji przewaga kobiet jest również zauważalna. W przypadku aplikacji radcowskiej kobiety to 61,4% osób z pozytywnym wynikiem egzaminu (707 do 445 mężczyzn). Na aplikacji adwokackiej – 60,7% (553 do 358 mężczyzn), na aplikacji komorniczej zaś 55,1% (54 do 44 mężczyzn).
Analiza pytań
Analizy Ministerstwa Sprawiedliwości każdego roku są bardzo szczegółowe także w zakresie konkretnych pytań, jakie pojawiały się na egzaminach. W analizie ministerstwa obliczono np. odsetek poprawnych odpowiedzi udzielonych na każde pytanie, każde z pytań przyporządkowano do odpowiedniego zakresu prawa w rozumieniu ustaw samorządowych, obliczono odsetek poprawnych odpowiedzi dla każdego z zakresów prawa, a także wskazano pytania, które były dla zdających najtrudniejsze i najłatwiejsze, oraz zakresy prawa, które były dla zdających najtrudniejsze i najłatwiejsze.
Najłatwiejsze pytanie na egzaminie wstępnym na aplikację radcowską w 2022 r., na które poprawnie odpowiedziało 97,9% zdających, brzmiało:
Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości:
A. przedawniają się, jeżeli od czasu ich popełnienia upłynęło 50 lat,
B. przedawniają się, jeżeli od czasu ich wykrycia upłynęło 50 lat,
C. nie podlegają przedawnieniu.
Najtrudniejsze pytanie, z którym poradziło sobie 11,6% zdających egzamin wstępny na aplikację radcowską w 2022 r., brzmiało:
Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych ubezpieczeniem OC (odpowiedzialności cywilnej) posiadacza przyczepy są objęte szkody spowodowane przyczepą, która:
A. odłączyła się od pojazdu silnikowego ciągnącego i jeszcze się toczyła,
B. odłączyła się od pojazdu silnikowego ciągnącego i przestała się już toczyć,
C. jest złączona z pojazdem silnikowym ciągnącym.
Kto był najlepszy?
W przypadku absolwentów 2022 r. najlepsze wyniki osiągnęli absolwenci Uniwersytetu Jagiellońskiego (82,6% zdawalności), absolwenci Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie (72,2%), Uniwersytetu Śląskiego (66,3%) i Uniwersytetu Gdańskiego (66,1%).
Generalnie 81,9% osób przystępujących do tych egzaminów skończyło uczelnie publiczne, 18,1% zaś niepubliczne. Zdawalność wśród absolwentów uczelni publicznych była wyższa i wyniosła 47,4%, podczas gdy wśród absolwentów uczelni niepublicznych 28,1%.
Jak wskazuje MS, analizując średnią liczbę punktów uzyskanych przez kandydatów na aplikacje, można zauważyć zależność pomiędzy oceną ze studiów a uzyskaną liczbą punktów – im wyższa ocena na studiach, tym zauważalnie wyższa liczba punktów zdobytych podczas egzaminu wstępnego.
Istnieje także zależność pomiędzy odsetkiem zdawalności a trybem, w którym absolwenci odbywali studia. Odsetek osób, które uzyskały wynik pozytywny i studiowały stacjonarnie, wyniósł 75,3%.
Najlepszy wynik na egzaminie – 142 pkt – uzyskała absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, zdająca na aplikację radcowską.
Statystyczny aplikant
Z analizy przeprowadzonej przez ministerstwo wynika, że statystyczny kandydat na aplikacje w 2022 r.: ukończył studia stacjonarne (67%); na Uniwersytecie Warszawskim (9,1%); w 2022 r. (46,3%); z oceną dobry plus na dyplomie (32,5%); zdawał w Warszawie (31,6%); na aplikację radcowską (48,1%), jest kobietą (63,7%).
Statystyczny aplikant ukończył natomiast studia stacjonarne (75,3%); na Uniwersytecie Warszawskim (10,6%); w 2022 r. (55,7%); z oceną bardzo dobry na dyplomie (38,2%); zdał w Warszawie (31,3%); na aplikację radcowską (45,2%), jest kobietą (62,5%).
Co ciekawe, w 2022 r. wśród zdających na wszystkie aplikacje zawodowe 110 osób wskazało, że przystępują do egzaminu wstępnego po raz piąty lub więcej, w tym trzy osoby po raz 14, jedna osoba po raz 12 i jedna osoba po raz 11.
28 osób spośród przystępujących do egzaminu ukończyło studia w roku 2002 lub wcześniej.
W latach poprzednich
Dla porównania w 2021 r. do egzaminów prawniczych łącznie przystąpiły 6373 osoby, a zdało je 3,8 tys. z nich, tj. 59,6% uczestników. W 2020 r. do egzaminu państwowego na aplikacje radcowską, adwokacką, notarialną i komorniczą przystąpiło 6118 osób, a zdało je 3028 z nich, tj. 49,5% uczestników. W 2019 r. do egzaminów przystąpiło ponad 6,5 tys. osób. Najwięcej dostało się wówczas na aplikację radcowską. Test zdało 1898 spośród 3429 zdających, czyli ok. 55%. W 2018 r. egzamin zdało 52% kandydatów. W 2017 r. – 54,6% zdających.
Egzamin wstępny na aplikację radcowską 2023
Choć Minister Sprawiedliwości ma jeszcze czas na oficjalne ogłoszenie daty egzaminu wstępnego na aplikację radcowską – już dziś wiemy, że planowany termin egzaminu to 30 września 2023 r. (sobota). Tak wynika z informacji Departamentu Zawodów Prawniczych Ministerstwa Sprawiedliwości.
Pomimo braku oficjalnego ogłoszenia o terminie egzaminu, które musi być zamieszczone w Biuletynie Informacji Publicznej, w marcu br. przewodniczący zespołu do przygotowania pytań testowych na egzamin wstępny dla kandydatów na aplikantów adwokackich i radcowskich podał do publicznej wiadomości ustalony przez zespół i zatwierdzony przez Ministra Sprawiedliwości wykaz tytułów aktów prawnych, według stanu prawnego obowiązującego w dniu ogłoszenia, z których wybrane stanowić będą podstawę opracowania pytań testowych na egzaminach. Z aktami w liczbie 51 można zapoznać się na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.
