Cyfryzacja nie jest już perspektywą odległej przyszłości, lecz codziennością,
która coraz mocniej wkracza w świat prawa. Automatyzacja dokumentów, sztuczna inteligencja wspierająca analizę orzecznictwa i nowe narzędzia komunikacji z klientem to tylko niektóre z wyzwań i szans, jakie stają dziś przed radcami prawnymi. Ale transformacja cyfrowa to także ryzyka obejmujące m.in. kwestie etyczne oraz bezpieczeństwo informacji. Dlatego tak istotne jest przygotowanie całego środowiska zawodowego do tej zmiany. Krajowa Izba Radców Prawnych wspiera ten proces, oferując narzędzia, które pomagają radcom świadomie korzystać z nowych technologii.
Co chwila docierają do nas niemal sensacyjne doniesienia o sztucznej inteligencji. Pojawiają się informacje, że już za rok humanoidalny robot ma „urodzić dziecko”. Podczas jednej z ostatnich konferencji AI Geoffrey Hinton, laureat Nagrody Nobla i jeden z „ojców” współczesnych algorytmów, stwierdził, że strategia wielkich koncernów, by uczynić AI posłuszną człowiekowi, jest skazana na porażkę – systemy te będą od nas znacznie mądrzejsze i znajdą tysiące sposobów na obejście ograniczeń. Inni eksperci szacują, że prawdopodobieństwo, iż AI doprowadzi do wyginięcia ludzkości, wynosi od 10 do 20%. Naukowiec Roman Yampolskiy przewiduje natomiast, że w ciągu pięciu lat sztuczna inteligencja może odebrać pracę nawet 99% ludzi. Czy także prawnicy powinni obawiać się podobnych prognoz, przygotować na konieczność przebranżowienia, czy raczej szukać w AI narzędzia wspierającego ich w codziennej pracy?
Pełnomocnik Prezesa KRRP ds. nowych technologii radca prawny dr Paweł Kowalski uspokaja, że prognozy o końcu zawodów prawniczych pod naporem sztucznej inteligencji są atrakcyjne medialnie, ale w praktyce rola prawnika ewoluuje, zamiast znikać.
Dotychczas praca prawnika miała charakter w dużej mierze indywidualny: analiza przepisów, przygotowanie pism i umów, samodzielne wyszukiwanie orzecznictwa. Dzięki AI część tych czynności można dziś zautomatyzować – algorytmy szybko generują projekty dokumentów czy wyszukują wzorce w bazach danych.
– Nie odbiera to jednak pracy prawnikom, lecz przesuwa ich odpowiedzialność na wyższy poziom – wskazuje dr Kowalski. Jego zdaniem prawnik staje się coraz bardziej nadzorcą procesu, a nie wyłącznie jego wykonawcą. To on ocenia ryzyka, sprawdza zgodność dokumentów z przepisami, dostosowuje je do potrzeb klienta i decyduje o strategii procesowej. Innymi słowy, przechodzi od roli rzemieślnika do roli architekta i audytora, który nadaje sens i kierunek pracy wspieranej przez maszyny.
Ekspert zapewnia, że AI w kancelarii czy dziale prawnym nie jest konkurentem, lecz akceleratorem – skraca czas przygotowania materiałów i pozwala prawnikowi skoncentrować się na interpretacji, doradztwie i etyce. Kluczowa staje się zatem adaptacja, czyli umiejętność zarządzania narzędziami, a nie ich unikanie.
– W tym sensie przyszłość prawnika w epoce AI nie oznacza przebranżowienia, ale przejście do nowej roli lidera procesu prawnego – osoby, która odpowiada za jakość, transparentność i bezpieczeństwo całego systemu – wskazuje dr Kowalski.
Wykorzystanie narzędzi AI w pracy prawnika – naturalny kierunek rozwoju
Jeszcze niedawno sztuczna inteligencja była traktowana jako ciekawostka technologiczna, dziś natomiast wchodzi do codziennej praktyki – od wyszukiwania orzecznictwa i analizy dużych zbiorów dokumentów po wspieranie w przygotowywaniu projektów pism. Jej zaletą jest szybkość i zdolność do przetwarzania ogromnych ilości informacji, co pozwala prawnikowi skoncentrować się na interpretacji prawa i doradztwie strategicznym. Zmienia się tym samym rola radcy prawnego: mniej czasu zajmuje mu praca techniczna, a większą wartość ma umiejętność krytycznej oceny, argumentacji i odpowiedniego wykorzystania danych dostarczanych przez algorytmy.
Praktyczne zastosowania sztucznej inteligencji w pracy prawnika są coraz liczniejsze. AI wspiera analizę orzecznictwa i literatury prawniczej, umożliwiając szybkie dotarcie do relewantnych fragmentów i powiązań między sprawami. Powszechnie wykorzystywane są także narzędzia do automatycznego przeglądu i porównywania umów, które wychwytują niezgodności lub nietypowe klauzule. Algorytmy wspierają też tworzenie projektów dokumentów – od prostych pism procesowych po skomplikowane opinie prawne, które następnie – jak na razie – wymagają korekty i ostatecznej oceny prawnika. W praktyce międzynarodowej coraz częściej korzysta się z tłumaczeń wspomaganych przez AI, co ułatwia pracę przy kontraktach czy sporach transgranicznych. Sztuczna inteligencja znajduje zastosowanie również w obsłudze klienta – chatboty i asystenci głosowi odpowiadają na podstawowe pytania czy umożliwiają wstępne zebranie danych potrzebnych do sprawy.
Granice zaufania do technologii
Choć sztuczna inteligencja otwiera przed prawnikami wiele nowych możliwości, jej stosowanie wiąże się również z istotnymi zagrożeniami. Do najważniejszych należą ochrona danych i tajemnicy zawodowej, ryzyko błędów i tzw. halucynacji algorytmów oraz odpowiedzialność za końcowy rezultat pracy. Prawnik nie może przerzucać tej odpowiedzialności na technologię – każda treść wygenerowana przez AI musi być zweryfikowana i oceniona, zanim trafi do klienta czy sądu. Równie ważne są bezpieczeństwo i niezawodność systemów wykorzystywanych w wymiarze sprawiedliwości, które powinny działać stabilnie, przejrzyście i być odporne na manipulacje.
Szczególnym wyzwaniem pozostaje kwestia bezstronności. Algorytmy uczą się na danych historycznych, które mogą utrwalać lub nawet wzmacniać istniejące uprzedzenia. W praktyce może to prowadzić nawet do dyskryminacji określonych grup społecznych. Dlatego zarówno etyka zawodowa, jak i regulacje unijne wymagają, by systemy stosowane w sądownictwie i administracji nie pogłębiały nierówności. Fundamentem są zachowanie kontroli człowieka nad procesem decyzyjnym i pełna transparentność działania algorytmów. Właśnie temu mają służyć ramy prawne, takie jak unijny AI Act, oraz rekomendacje samorządów prawniczych, w tym KIRP, które wskazują, jak korzystać z nowych narzędzi w sposób odpowiedzialny. Innowacja bez odpowiedzialności może łatwo obrócić się przeciwko prawu – dlatego kluczowe staje się wsparcie samorządu w świadomym korzystaniu z AI.
Wyzwania dla młodych prawników w erze AI
Transformacja cyfrowa wpływa nie tylko na sposób świadczenia usług, lecz także na kształt rynku pracy prawniczej. Jak zauważa radca prawny dr Damian Flisak, ekspert z zakresu prawa nowych technologii współpracujący z Ośrodkiem Badań, Studiów i Legislacji KRRP, wprowadzenie narzędzi sztucznej inteligencji do praktyki prawniczej rodzi poważne konsekwencje dla kształtowania rynku pracy w zawodach prawniczych. Automatyzacja zadań powtarzalnych i rutynowych, które dotąd były naturalnym i niezwykle potrzebnym punktem wejścia dla aplikantów i młodszych prawników, prowadzi do ograniczenia możliwości zdobywania doświadczenia. To z kolei grozi powstaniem luki pokoleniowej, w której kolejne roczniki prawników mogą dysponować wykształceniem teoretycznym, lecz pozbawione będą praktycznych umiejętności koniecznych do samodzielnego wykonywania zawodu.
Zdaniem eksperta niezbędne są zmiany zarówno na uczelniach, jak i w samym samorządzie zawodowym.
– Sytuacja ta wymaga reakcji zarówno na poziomie akademickim, jak i korporacyjnym. Niezbędne staje się uwzględnienie w programach studiów prawniczych oraz aplikacji elementarnej wiedzy o funkcjonowaniu narzędzi AI, nie tylko w ujęciu prawnym, ale etycznym czy technicznym. Tylko w ten sposób młodzi prawnicy będą mogli odnaleźć się w środowisku pracy, w którym część klasycznych kompetencji ulegnie algorytmizacji, a inne – takie jak krytyczna analiza wyników działania AI czy ocena ryzyk prawnych – zyskają na znaczeniu – mówi dr Flisak.
Równocześnie wyzwaniem staje się przygotowanie całego środowiska prawniczego na konsekwencje transformacji. Zdaniem eksperta równolegle całe środowisko prawnicze powinno poszerzać swoją wiedzę o szansach i zagrożeniach związanych z AI. Brak systemowego podejścia do tej problematyki może osłabić konkurencyjność kancelarii prawnych oraz pogłębić dysproporcje między pokoleniami prawników.
Strategia samorządu na rzecz nowych technologii
W obecnej kadencji samorządu szczególne znaczenie ma realizacja jednego z kluczowych priorytetów strategii KRRP na lata 2024–2028 – punktu 10 wytycznych uchwalonych przez Krajowy Zjazd Radców Prawnych w listopadzie 2024 r., który zakłada metodyczne wsparcie radców prawnych i aplikantów w poznawaniu oraz wykorzystywaniu nowoczesnych narzędzi pracy. Samorząd nie tylko dostrzega zmiany technologiczne, lecz aktywnie na nie reaguje. W centrum tej wizji pozostaje radca prawny, którego kluczowe wartości – niezależność, lojalność wobec klienta, tajemnica zawodowa i rzetelność – pozostają nienaruszalne, narzędzia pracy natomiast ewoluują wraz z rozwojem sztucznej inteligencji. AI traktowana jest przede wszystkim jako narzędzie – potężne, ale wymagające odpowiedzialności. Tylko świadome i etyczne jej wykorzystywanie może prowadzić do rzeczywistego zwiększenia efektywności pracy i jakości świadczonych usług.
Aby wesprzeć ten proces, samorząd rozwija programy szkoleń i inicjatywy edukacyjne, modyfikując również program aplikacji radcowskiej o moduły dotyczące nowych technologii. Biegłość technologiczna ma stać się jedną z cech nowoczesnego radcy prawnego, podobnie jak znajomość języków obcych czy specjalizacja w określonej dziedzinie prawa. Jednocześnie planowane są partnerstwa z firmami technologicznymi i rozwój projektów innowacyjnych, które pozwolą testować bezpieczne i sprawdzone narzędzia dla kancelarii. W perspektywie najbliższych lat samorząd może także wypracować własne standardy oceny ryzyka korzystania z AI w praktyce prawniczej, wpisując się w szersze europejskie działania na rzecz odpowiedzialnego rozwoju nowych technologii.
Poniżej opisujemy przykładowe inicjatywy samorządu w zakresie realizacji założonej „strategii AI”.
CampusAI
Krajowa Izba Radców Prawnych rozpoczęła współpracę z CampusAI – dynamicznie rozwijającym się polskim ośrodkiem edukacyjnym, specjalizującym się w rozwijaniu kompetencji w zakresie sztucznej inteligencji. To krok w rozwoju dla całego samorządu radców prawnych, który wzmacnia pozycję swoich członków w obszarze nowoczesnych technologii w Polsce, ale przede wszystkim daje każdemu bezpłatny dostęp do nowoczesnych narzędzi edukacyjnych, pozwalających skutecznie wykorzystywać AI w codziennej pracy.
W ramach współpracy wszyscy członkowie samorządu radców prawnych uzyskają dostęp do platformy CampusAI i nowoczesnego programu ME+AI – Supermoce AI dla KIRP. Program ten powstał z myślą o potrzebach praktyki zawodowej i jest połączeniem wiedzy teoretycznej, ćwiczeń praktycznych oraz świadomej refleksji nad etycznym wymiarem korzystania z narzędzi AI. Program został przygotowany zarówno dla osób rozpoczynających swoją przygodę z AI, jak i dla tych, które chcą pogłębić już zdobyte kompetencje.
Program obejmuje m.in.:
- budowę osobistego systemu współpracy z AI,
- przegląd nowoczesnych modeli konwersacyjnych i multimodalnych,
- analizę ryzyk związanych z pracą z AI i promowanie bezpiecznych praktyk,
- naukę promptowania i wykorzystywania AI do pisania, analizowania i przetwarzania informacji,
- symulacje pracy z AI w roli partnera, współpracownika lub klienta,
- zagadnienia etyczne i prawne, w tym ramy regulacyjne UE i tworzenie własnego „kompasu moralnego”.
Ogólnopolski Projekt Szkoleniowy KIRP
Krajowa Izba Radców Prawnych, we współpracy z firmą technologiczną APN Promise S.A., uruchomiła ogólnopolski projekt szkoleniowy, który pomoże radcom prawnym bezpiecznie i skutecznie wykorzystywać AI w kancelariach.
Szkolenia koncentrują się na konkretnych narzędziach, takich jak Microsoft Copilot, i pokazują, jak wykorzystać je do automatyzacji codziennych zadań – od tworzenia dokumentów po analizę korespondencji. Program uwzględnia także aspekty prawne, etyczne i bezpieczeństwa, które są nieodłącznym elementem zawodu radcy prawnego.
Całość projektu podzielono na trzy etapy – od wprowadzenia online dostępnego na platformie szkoleniowej e-KIRP przez warsztaty stacjonarne w okręgowych izbach radców prawnych aż po webinary pogłębiające zdobytą wiedzę.
Rekomendacje KIRP dotyczące korzystania
z AI przez radców prawnych
Podczas zorganizowanej przez Krajową Izbę Radców Prawnych we współpracy z Microsoft Polska oraz kancelarią Sołtysiński Kawecki & Szlęzak w maju br. konferencji „Biegłość w AI – przyszłość zawodu radcy prawnego” zaprezentowano oficjalne rekomendacje dotyczące korzystania przez radców prawnych z narzędzi opartych na sztucznej inteligencji. To pierwszy tak kompleksowy dokument, który wyznacza ramy odpowiedzialnego, bezpiecznego i etycznego wdrażania AI w zawodzie radcy prawnego.
Dokument rekomendacji (przygotowany w języku polskim i angielskim):
- przybliża tematykę generatywnej AI,
- rozwiewa wątpliwości dotyczące m.in. tajemnicy zawodowej, ochrony danych i odpowiedzialności za treści generowane przez AI,
- zawiera praktyczne wskazówki, jak bezpiecznie wdrażać narzędzia AI w codziennej pracy,
- podkreśla konieczność zachowania kontroli człowieka nad procesem wykorzystania technologii.
Rekomendacje mają charakter „żywego dokumentu” – będą aktualizowane wraz z rozwojem technologii, orzecznictwa oraz otoczenia regulacyjnego.
Przyszłość należy do świadomych
Wszystkie te obserwacje i opisane działania prowadzą do jednego wniosku – sztuczna inteligencja staje się nieodłącznym elementem pracy prawnika i wymaga od środowiska jasnego stanowiska. Sztuczna inteligencja zmienia sposób świadczenia usług, ale nie zastępuje radców prawnych – raczej redefiniuje ich rolę. Kluczowe wartości zawodu, takie jak niezależność, lojalność wobec klienta czy tajemnica zawodowa, pozostają nienaruszalne. To one wyznaczają granice, w których nowe technologie mogą być wykorzystywane. Przyszłość zawodu rozstrzygnie nie sama technologia, lecz sposób, w jaki radcowie nauczą się ją wykorzystywać. n
Program „Supermoce AI dla KIRP”
Aby skorzystać z bezpłatnych szkoleń CampusAI przygotowanych specjalnie dla radców prawnych, należy zalogować się na e-KIRP.pl, a następnie kliknąć w ikonkę CAMPUSAI.
E-learning i szkolenia stacjonarne
Zeskanuj QR kod i poznaj szczegóły dotyczące etapów Ogólnopolskiego Projektu Szkoleniowego KIRP na temat wykorzystywania narzędzi AI w kancelariach.
Rekomendacje dotyczące korzystania z AI
Zeskanuj QR kod i pobierz rekomendacje dotyczące korzystania przez radców prawnych z narzędzi opartych na sztucznej inteligencji.
Dzięki CampusAI prawnicy nie tylko nadążą za zmianami, ale mogą je współkształtować
Wywiad z filozofką, specjalistką w zakresie sztucznej inteligencji, dr hab. Aleksandrą Przegalińską, profesorką Akademii Leona Koźmińskiego i członkinią Rady Programowej CampusAI.
Co wyróżnia program CampusAI przygotowany specjalnie dla radców prawnych na tle innych dostępnych kursów czy szkoleń z obszaru sztucznej inteligencji?
CampusAI nie jest klasycznym kursem technologicznym. To program, który oprócz solidnych podstaw w zakresie sztucznej inteligencji i jej zastosowań w różnych branżach zawiera również elementy prawne, istotne z punktu widzenia praktyki radcy prawnego. Dzięki temu uczestnicy mogą uczyć się nie tylko obsługi narzędzi AI, ale także rozumieć, jakie konsekwencje prawne i regulacyjne niesie ich wykorzystanie.
W kursie prezentujemy praktyczne scenariusze użycia AI, które mają znaczenie także dla środowiska prawniczego, takie jak analiza dużych zbiorów dokumentów, wspieranie researchu czy tworzenie przejrzystych, dobrze ustrukturyzowanych materiałów dla klientów. Jednocześnie omawiamy kwestie etyczne, regulacyjne i prawne związane z wdrażaniem nowych technologii – od ochrony danych osobowych przez odpowiedzialność za błędy algorytmów aż po standardy zgodności z europejskimi regulacjami.
To właśnie połączenie perspektywy technologicznej i prawnej wyróżnia CampusAI. Nasze podejście human+AI zakłada, że technologia ma wspierać profesjonalistę, a nie go zastępować. Prawnik wyposażony w tę wiedzę i umiejętności zyskuje przewagę – może szybciej i sprawniej wykonywać swoją pracę, a jednocześnie lepiej doradzać klientom w kwestiach związanych z odpowiedzialnym i bezpiecznym wykorzystaniem sztucznej inteligencji.
Jak CampusAI może pomóc prawnikom nie tylko w pracy zawodowej, ale też w szerszym rozwoju kompetencji cyfrowych i budowaniu przewagi na rynku usług prawnych?
CampusAI daje prawnikom konkretne narzędzia wspierające codzienną praktykę: od szybszego researchu przez automatyzację powtarzalnych czynności aż po wsparcie w przygotowywaniu projektów dokumentów. Dzięki temu mogą oni pracować bardziej efektywnie i mieć więcej czasu na te aspekty, które wymagają strategicznego myślenia, empatii i budowania relacji z klientem. Ale kurs nie zatrzymuje się na poziomie operacyjnym. W równym stopniu rozwija kompetencje cyfrowe, które stają się dziś nieodzowną częścią pracy prawnika. Uczymy krytycznego podejścia do technologii, jak weryfikować wiarygodność narzędzi AI, jak oceniać ryzyka związane z ich stosowaniem i jak świadomie wdrażać je w swojej praktyce. To umiejętności, które budują nie tylko przewagę konkurencyjną, ale też zaufanie klientów, coraz częściej pytających o to, czy ich prawnik porusza się swobodnie w świecie nowych technologii.
Według mnie CampusAI pozwala prawnikom rozwijać się szerzej, zarówno jako profesjonalistom i jako liderom zmiany. W dynamicznie zmieniającym się świecie prawniczym, gdzie technologia staje się integralną częścią rynku usług, elastyczność i otwartość na innowacje są fundamentem budowania przewagi. Dzięki CampusAI prawnicy nie tylko nadążają za zmianami, ale mogą też je współkształtować.
Współpraca KIRP i CampusAI to także sygnał o rosnącej roli sztucznej inteligencji w świecie prawa. Jak pani zdaniem ta technologia zmieni charakter wykonywania zawodu prawnika w najbliższych latach?
AI zmieni prawo podobnie jak już zmienia inne zawody eksperckie przez automatyzację powtarzalnych czynności, takich jak analiza dużych zbiorów dokumentów, tworzenie wstępnych opinii czy porządkowanie materiału dowodowego. To jednak dopiero początek. Prawdziwa rewolucja polega na tym, że sztuczna inteligencja uwolni prawników od najbardziej rutynowych zadań i pozwoli im skupić się na tym, co w ich pracy najcenniejsze: interpretacji złożonych kontekstów, rozumieniu konsekwencji społecznych i etycznych oraz doradztwie opartym na zaufaniu.
Warto zauważyć, że AI nie odbierze zawodowi prawnika jego istoty, wręcz przeciwnie, będzie katalizatorem zmiany. Prawnicy będą musieli na nowo zdefiniować swoją wartość dodaną, przesuwając ciężar pracy w stronę kreatywności, strategicznego myślenia i umiejętności komunikacyjnych. W tym sensie rozwój technologii sprawi, że zawód radcy prawnego stanie się jeszcze bardziej interdyscyplinarny: łączący wiedzę prawną z rozumieniem technologii, etyki i biznesu. Można więc powiedzieć, że AI nie tyle „upraszcza” prawo, ile czyni je bardziej wymagającym, bo wymusza na prawnikach poszerzanie horyzontów i ciągłe uczenie się. To ogromna szansa, ale też odpowiedzialność: w świecie, gdzie technologia zaczyna współdecydować o naszych relacjach społecznych i gospodarczych, rola prawnika jako przewodnika po tych zawiłościach staje się jeszcze bardziej kluczowa.
Dział Komunikacji
